Η φωτογραφία ως ιστορική πηγή

Εθνική Αντίσταση – Εμφύλιος πόλεμος

Η ‘Ένωση Φιλολόγων Νομού Ηρακλείου’ και η ‘Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη’ διοργανώνουν εκδήλωση με θέμα: «Η φωτογραφία ως ιστορική πηγή: Εθνική Αντίσταση – Εμφύλιος πόλεμος». Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 30 Οκτωβρίου 2009 στις 7.30 μ.μ. στην αίθουσα Ανδρόγεω.

Θα μιλήσει  η Δρ Νίνα Κασσιανού, Ιστορικός της Φωτογραφίας και Επιμελήτρια.

Η εκδήλωση περιλαμβάνει δύο μέρη:

Α μέρος: Σπύρος Μελετζής και Κώστας Μπαλάφας, Αντάρτικη φωτογραφία και μυθικά σύμβολα

Β Μέρος: Γυναίκες στα όπλα. Η γυναίκα σε αναπαραστάσεις: η περίοδος του εμφυλίου πολέμου 1946-1949.

Πρόκειται για μια προσέγγιση της ιστορίας μέσα από τη φωτογραφία - ντοκουμέντο δύο κορυφαίων δημιουργών. Η ομιλία της Νίνας Κασσιανού επικεντρώνεται στην ταυτότητα του έργου της ελληνικής Αντίστασης 1941-1944 μέσα από τις φωτογραφίες των δύο σημαντικότερων φωτογράφων της εποχής εκείνης, Σπύρου Μελετζή και Κώστα Μπαλάφα. Διερευνά τα ερεθίσματα, τα κίνητρα και τους στόχους τους, τις αξίες που ενσαρκώνει το έργο τους, καθώς και τη δυναμική του να εκφράζει τη συλλογική βούληση της εποχής. Απαντά σε ερωτήματα που σχετίζονται με την πολιτική αξιοποίηση αυτών των φωτογραφιών, τις επιδράσεις και τις χρήσεις τους κατά την περίοδο που παρήχθησαν αλλά και μεταγενέστερα. Αναλύει τα μορφολογικά στοιχεία των φωτογραφιών, αναδεικνύοντας τον διαφορετικό τρόπο προσέγγισης των δύο φωτογράφων στην ίδια θεματική. Οι φωτογραφίες μελετώνται μέσα από τη διπλή φύση τους: ως μαρτυρίες της ιστορίας και ως έργα τέχνης, αφού παραμένουν συνδεδεμένες με τον δημιουργό τους (στηρίζονται στην πρόθεση του, την υποκειμενική του έκφραση και την αισθητική του άποψη).

      Το δεύτερο θέμα της εκδήλωσης σχετίζεται με τις αναπαραστάσεις των γυναικών με όπλα την περίοδο του εμφυλίου πολέμου 1946-1949, όπως αυτές δημοσιεύτηκαν στον αριστερό και τον κυβερνητικό τύπο της εποχής. Οι φωτογραφίες διαβάζονται σε συνδυασμό με τα κείμενα και τις συνοδευτικές λεζάντες τους. Χρησιμοποιώντας τη θεωρία της φωτογραφίας σε σχέση με την ιστορία διερευνά κάτω από ποιες συνθήκες οι φωτογραφίες αυτές αγγίζουν το κοινό που απευθύνονται και υποστηρίζει ότι το πλαίσιο που η φωτογραφία παράγεται, διακινείται και καταναλώνεται, καθορίζει τον τρόπο πρόσληψής της. Δείχνει ότι οι φωτογραφίες των γυναικών με όπλα αποτέλεσαν εργαλεία προπαγάνδας και η αποτελεσματικότητά τους σχετιζόταν με την ικανότητά τους να κινητοποιήσουν τις πολιτισμικές αξίες της ελληνικής κοινωνίας μέσα στην οποία αυτές λειτουργούσαν.

Συνοδευτικό υλικό:

Ο Κώστας Μπαλάφας και ο Σπύρος Μελετζής καθιερώθηκαν με το έργο τους ως οι εικονογράφοι της αντίστασης. 

Ο Σπύρος Μελετζής, οπλισμένος με τη φωτογραφική του μηχανή ανέβηκε στα απελευθερωμένα ελληνικά βουνά και απαθανάτισε, ήδη από το 1942, πολλούς επώνυμους και απλούς αγωνιστές και πολιτικά πρόσωπα, αλλά και σημαντικές ιστορικές στιγμές του αγώνα, όπως τη συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου στους Κορυσχάδες (Μάιος 1944). Με ιδιαίτερη ευαισθησία πρόβαλε στο έργο του τις γυναικείες μορφές, για παράδειγμα τις αντάρτισσες, ενώ συνολικά στη δημιουργία του ανιχνεύεται ένα έντονο ενδιαφέρον για ζητήματα αισθητικής που αποδίδεται με μια διάθεση υπέρβασης του πραγματικού.

Ο Κώστας Μπαλάφας έφυγε το 1942 στο βουνό και κατετάγη στον Ε.Λ.Α.Σ. Στο 85ο Σύνταγμα όπου εντάχθηκε, είχε την ευκαιρία να κινείται ελεύθερα και με τη βοήθεια του Λέανδρου Βρανούση, του νεότερου εθνοσύμβουλου της Π.Ε.Ε.Α., που κρατούσε σημειώσεις, συγκέντρωσε ένα πολύτιμο φωτογραφικό υλικό. Αυτές οι φωτογραφίες, που αποτελούν μαρτυρία και οδοιπορικό μαζί και που διασώθηκαν με πολύ κόπο, αποτελούν ένα αδιαμφισβήτητο τεκμήριο της νεότερής μας ιστορίας.

Η Νίνα Κασσιανού είναι Ιστορικός της Φωτογραφίας και επιμελήτρια φωτογραφικών εκθέσεων και εκδόσεων. Έχει διδακτορικό στην Ιστορία και Φωτογραφία από το τμήμα Πολιτικής Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου με θέμα τη «Χρήση της φωτογραφίας στον Τύπο την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου 1946-1949». Έχει ερευνήσει πολλά φωτογραφικά αρχεία και ιδιαίτερα το αρχείο του Σπύρου Μελετζή του οποίου – εκτός από τρεις εκδόσεις – έχει διοργανώσει έκθεση στο  μουσείο MuVIM, (Μuseu Valencia de la il.lustracio I de Modernitat) στη Valencia της Ισπανίας. Έχει δημοσιεύσει άρθρα και μελέτες σε έντυπα στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει διοργανώσει επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες σχετικά με την ιστορία της φωτογραφίας. Έχει επιμεληθεί εκθέσεις που αφορούν την σύγχρονη διεθνή φωτογραφία. Εργάστηκε από το 1996 – 2007 ως κριτικός φωτογραφικών εκδόσεων στα βιβλία του Βήματος της Κυριακής. Πρόσφατα ανέλαβε την επιμέλεια και οργάνωση εκθέσεων και σεμιναρίων σχετικά με τη Φωτογραφία στον χώρο Μ55-Projects στην Αθήνα.