Η μελέτη, όχι μόνο των πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ Ανατολής και Δύσης τη μεσαιωνική εποχή, αλλά και η ανάδειξη τρόπων επικοινωνίας και συνύπαρξης, είναι ο σκοπός του διεθνούς συνεδρίου που θα γίνει στο Ηράκλειο από τις 4 έως τις 6 Νοεμβρίου.

Το συνέδριο διοργανώνει, για 13η φορά, το Ινστιτούτο Ελληνοανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών σε συνεργασία με το Δήμο Ηρακλείου, τη Βικελαία Βιβλιοθήκη.

Οι εναρκτήριοι λόγοι του συνεδρίου θα γίνουν από τον δήμαρχο κ. Γιάννη Κουράκη, το δημοτικό σύμβουλο κ. Κώστα Βαρδαβά, τον πρέσβη της Ελλάδας στο Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας κ. Δημήτριο Λέτσιο, το διευθυντή του Ινστιτούτου Ελληνοανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών (ΙΕΑΑΣ), τ. καθηγητή Αραβικής Ιστορίας των πανεπιστημίων Columbia και Ιωαννίνων Βασίλειο Χρηστίδη, τον καθηγητή Jehan Desanges, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας, και τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Κόρδοβας Juan Pedro Monferrer Sala. 

Η κ. Έφη Σπυροπούλου, αντιπρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του συνεδρίου, θα ανακοινώσει την περαιτέρω συνεργασία μεταξύ του Ινστιτούτου (ΙΕΑΑΣ) και του Δήμου Ηρακλείου – Βικελαίας Βιβλιοθήκης.

Το βασικό θέμα του 13ου Διεθνούς Συνεδρίου Ελληνοανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών είναι «Το Εμιράτο της Κρήτης από την ίδρυση του (824/6) μέχρι την ανάκτηση της Κρήτης από το Νικηφόρο Φωκά (961)» και περιλαμβάνει ποικιλία αναφορών σε μια προσπάθεια διαπολιτισμικής και διεπιστημονικής προσέγγισης, όπου συναντιούνται τα πορίσματα επιστημονικών κλάδων όπως η αρχαιολογία, η νομισματολογία, η ιστορία και η φιλολογική ανάλυση.

Η ιστορία του αραβικού εμιράτου της Κρήτης, το οποίο ήταν ένα μεθοριακό αραβοϊσλαμικό κράτος (frontier state) όπως η αραβοκρατούμενη Σικελία, δεν έχει μελετηθεί συστηματικά παρόλο που αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο της παγκόσμιας ιστορίας. Σημειώνεται ότι οι Ανδαλούσιοι κατακτητές της Κρήτης δεν ήσαν τυχάρπαστοι πειρατές, όπως συχνά αναφέρεται, αλλά όπως μας πληροφορούν οι αραβικές πηγές, στο εμιράτο της Κρήτης υπήρχαν πολυάριθμα τζαμιά, δικαστήρια, νομισματοκοπείο και μεγάλος αριθμός διανοουμένων. 

Υπάρχει τεράστια διαφορά στον τρόπο που αντικρίζουν το εμιράτο της Κρήτης οι αραβικές και βυζαντινές πηγές. Στις αραβικές πηγές το εμιράτο αυτό παρουσιάζεται σαν γη της επαγγελίας, με εντυπωσιακή γεωργία, διεθνές εμπόριο και αξιόλογους διανοούμενους. Αντίθετα για τους βυζαντινούς συγγραφείς το εμιράτο της Κρήτης ήταν μια φωλιά άξεστων πειρατών που ενδιαφέρονταν μόνο για λεηλασίες.

Χωρίς αμφιβολία το εμιράτο της Κρήτης αποτελούσε τον πιο επικίνδυνο αντίπαλο του Βυζαντίου αλλά οι περισσότερες επιδρομές του στα βυζαντινά νησιά του Αιγαίου ήταν αποτέλεσμα της επεκτατικής πολιτικής του και όχι άσκοπων λεηλασιών. Τα αραβικά νομίσματα του εμιράτου που έχουν βρεθεί αποκαλύπτουν την οικονομική ευρωστία του εμιράτου που είχε αναπτύξει τη γεωργία και το διεθνές εμπόριο.

Δυστυχώς για τις σχέσεις των Ανδαλούσιων κατακτητών της Κρήτης με τον ντόπιο πληθυσμό υπάρχουν ελάχιστες μαρτυρίες. Επιλεκτικά αναφέρονται από το πρώτο θέμα του συνεδρίου οι ανακοινώσεις της αρχαιολόγου Λιάνας Σταρίδα για τα αραβικά αρχαιολογικά ευρήματα στο Ηράκλειο και του ιστορικού-αρχαιολόγου Νίκου Γιγουρτάκη για τα οχυρωματικά. Για τα αραβικά νομίσματα της Κρήτης θα μιλήσει ο νομισματολόγος Ανδρέας Μαζαράκης. 

Νέες αραβικές πηγές για τη μελέτη του εμιράτου της Κρήτης παρουσιάζει ο καθηγητής Βασίλειος Χρηστίδης και μια νέα προσέγγιση των βυζαντινών πηγών που αναφέρονται στην αραβοκρατία της Κρήτης επιχειρείται από τις ιστορικούς Σοφία Πατούρα, Μαρία Λεοντσίνη, Ελεονόρα Κουντούρα και Νίκη Κουτράκου.

Το δεύτερο θέμα του συνεδρίου, «Τα λιμάνια της ανατολικής Μεσογείου και της Ερυθράς θάλασσας (4ος π.Χ. – 13ος αι. μ.Χ)», αφορά τα λιμάνια της ανατολικής Μεσογείου και της Ερυθράς θάλασσας από τον 4ο αι.π.Χ. έως τον 13ο αι. μ.Χ. με έμφαση στα βυζαντινά λιμάνια. Για τη συστηματική φιλολογική και αρχαιολογική έρευνα των ελληνιστικών λιμανιών της Ερυθράς θάλασσας το τελευταίο τέταρτο του περασμένου αιώνα θα μιλήσει ο Γάλλος ακαδημαϊκός Jehan Desanges και η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου King Saud της Σαουδικής Αραβίας, Αisha S. Abuljadayl, θα παρουσιάσει τη μεταγενέστερη εξέλιξη των λιμανιών αυτών.

Ο διαπρεπής ειδικός στην ενάλια αρχαιολογία καθηγητής Ufuk Kocaba του πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης τονίζει τη τεράστια συμβολή της πρόσφατης ανακάλυψης των ναυαγίων βυζαντινών πλοίων στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Μονάχου Albrecht Berger θα παρουσιάσει μια πανοραμική εικόνα των λιμανιών της Κωνσταντινούπολης.